تکان خوردن مایع گوش

تکان‌خوردن مایع گوش علتی است که بسیاری از بیماران برای تشخیص و توانبخشی آن به کلینیک ما مراجعه می‌کنند. اکثر بیمارانی که سرگیجه را تجربه می‌کنند و به دنبال درمان آن هستند، فکر می‌کنند که مایع گوششان تکان خورده‌است ولی آیا براستی چنین است؟ در این مقاله سعی می‌کنیم که به این سوال که سرگیجه شما منشا گوش داخلی دارد و به اصطلاح عامیانه ناشی از تکان خوردن مایع گوش است، پاسخ دهیم.

ساختار گوش انسان

ساختار گوش انسان از سه بخش گوش خارجی، گوش میانی و گوش داخلی تشکیل شده‌است. گوش داخلی دارای 2 بخش زیر می‌باشد.

• حلزون و عصب گوش: که وظیفه شنوایی را برعهده دارد.
• بخش تعادلی: که یکی از سه قسمت اصلی بدن برای حفظ تعادل می‌باشد.

بخش تعادلی یا وستیبول گوش از دو بخش به نام‌های اتریکول و ساکول تشکیل‌شده‌اند که وظیفه شناسایی تغییر موقعیت خطی بدن را بر عهده دارند. مثلا وقتی سوار بر ماشین در حال حرکت هستیم و یا هنگامی که سوار آسانسور می‌شویم. اتریکول و ساکول دارای کریستال‌ها یا سنگریزه‌های ریزی از جنس کلسیم کربنات هستند و این کریستال‌ها هستند که وظیفه شناسایی موقعیت و شتاب خطی بدن را بر عهده دارند.

اتریکول و ساکول به مجاری نیم‌دایره‌ای سیستم تعادلی متصل هستند.

سیستم تعادل گوش دارای سه مجرای نیم‌دایره‌ای عمود بر هم هستند و همانند اتریکول و ساکول دارای مایع آندولنف هستند و وظیفه شناسایی حرکات چرخشی سر را برعهده دارند.

در شرایطی سنگریزه‌های درون اتریکول و ساکول حرکت کرده و وارد مجاری نیم‌دایره‌ای می‌شوند. حرکت این سنگریزه‌ها باعث اختلال در عملکرد مجاری نیم‌دایره‌ای می‌شود و این مجاری پیام‌هایی را به اشتباه به مغز ارسال می‌کنند که سبب سرگیجه می‌شود

هرگونه مشکل در سیستم تعادلی گوش باعث می‌شود که تعادل شخص بهم بخورد که به اصطلاح به آن تکان خوردن مایع گوش گفته می‌شود.

البته مایع گوش برای اینکه بتواند عملکرد خود را بدرستی انجام دهد باید به صورت مداوم و با هر تغییر موقعیت سر تکان بخورد و اصطلاح تکان خوردن مایع گوش برای مشکل تعادلی درست نیست و مشکل از سنگریزه های موجود در مایع گوش داخلی می‌باشد.

انواع سرگیجه

سرگیجه به صورت کلی به دو دسته محیطی و مرکزی تقسیم می‌شود.

• سرگیجه محیطی: که ناشی از اختلال در عملکرد سیستم تعادلی گوش می‌باشد.
• سرگیجه مرکزی که ناشی از مشکل در سیستم مغز می‌باشد.

مطابق آمار بالای ۹۰٪ سرگیجه‌های موجود از نوع سرگیجه محیطی بوده و مربوط به سیستم تعادلی گوش می‌باشند.

خوشبختانه آمار بهبودی سرگیجه‌های محیطی بسیار بالا است.

علت تکان خوردن مایع گوش چیست؟

همانطور که قبلا نیز اشاره شد علت تکان خوردن مایع گوش و برهم‌خوردن تعادل بدن ناشی از عملکرد نامناسب سنگریزه‌ها یا کریستال‌های موجود در مایع موجود در اتریکول و ساکول و حرکت آن‌ها به داخل مجاری نیم‌دایره‌ای گوش می‌باشد. اگر کریستال‌های درون این مایع از جای مخصوص به خود جابه‌جا شوند٬ عملکرد خود را از دست می‌دهند و باعث می‌شوند که پیام‌های اشتباه به مغز ارسال شود.

به عنوان مثال اگر فرد سر خود را به سمت چپ خم‌ کند و این کریستال‌ها در جای خود نباشند٬ ممکن است پیامی را به مغز ارسال کنند که سر به سمت راست خم شده است. در این حالت با وجود اینکه فرد در واقع به سمت چپ خم شده‌است ولی طبق پیامی ارسالی اعصاب متصل به کریستال‌ها سر به سمت راست خم شده‌است و این مغایرت در پیام ارسالی و واقعیت سبب بروز اختلال در پردازش مغز و سرگیجه می‌شود.

به زبان ساده مغز گیج می‌شود و برای حفظ تعادل بدن پیام‌های اشتباهی را به اندام‌ها ارسال می‌کند و همین باعث سرگیجه و ناتوانی در حفظ تعادل بدن می‌گردد.

نام این نوع سرگیجه که در زبان عامیانه به آن تکان‌ خوردن مایع گوش گفته ‌می‌شود BPPV است. BPPV مخفف عبارت Benign paroxysmal positional vertigo است و به معنای سرگیجه وضعیتی خوش‌خیم می‌باشد. در این نوع سرگیجه کریستال‌های گوش داخلی از جای مخصوص خود حرکت می‌کنند و موجب می‌شوند که پیام‌های موقعیتی اشتباهی به مغز ارسال شود.

در این حالت فرد احساس می‌کند که خود و یا محیط اطراف در حال چرخیدن هستند و این در حالی است که هیچ‌کدام حرکتی ندارند.

علل زیر می‌توانند باعث بروز سرگیجه وضعیتی خوش‌خیم شوند.

• مصرف دارو‌های اتوتوکسیک (دارو‌هایی که باعث از بین رفتن و یا ایجاد اختلال در گوش می‌شوند)
• ضربه به سر
• افزایش سن
• کمبود کلسیم بدن (کریستال‌های داخل مایع آندولنف از کربنات کلسیم ساخته شده‌اند)
• کمبود ویتامین D
• زمینه ژنتیکی
• عفونت‌های ویروسی و باکتریایی

عوامل تشدید کننده سرگیجه وضعیتی خوش‌خیم

• آلرژی
• استرس و اضطراب
• مواد غذایی تند و شور (حداقل یک ماه باید مصرف نمک و فلفل کاهش بیابد)
• الکل
• بیماری‌های زمینه‌ای (فشار خون٬ دیابت٬ کم‌خونی)
• میگرن: بیماری میگرن می‌تواند باعث انقباض عروق خونی مجاور سیستم حلزونی گوش شود و بیماران را مستعد سرگیجه وضعیتی خوش‌خیم دوره‌ای نماید.

علایم تکان خوردن مایع گوش

علایم تکان‌ خوردن مایع گوش بسیار واضح هستند.

• بیمار احساس می‌کند که خود و یا محیط اطراف در حال چرخش هستند. در بیشتر موارد این چرخش کمتر از یک دقیقه طول می‌کشد. حمله سرگیجه معمولا چند ثانیه است.
• بیمار حالت تهوع و استفراغ دارد. در بیشتر موارد استفراغ روی نمی‌دهد و بیمار تنها حالت تهوع دارد.
• با تکان دادن و یا چرخش سر حملات سرگیجه‌ای تشدید می‌شود.
• بیمار می‌تواند دارای حرکات غیر ارادی چشمی باشد که به آن نیستاگموس گفته می‌شود.

درمان تکان خوردن مایع گوش

درمان تکان خوردن مایع‌ گوش بر خلاف علایم و مشکلات زیادی که برای بیمار ایجاد می‌کند در بیشتر موارد راحت می‌باشد. در اکثر موارد سیستم تعادلی گوش پس از چند روز تا دو هفته خود را ترمیم می‌نماید و کریستال‌ها به جای خود باز می‌گردند. برای تسریع در روند بهبودی بیمار می‌بایست موارد زیر را رعایت نماید.

• از تکان دادن ناگهانی سر خودداری نماید.
• از مصرف نمک و فلفل خودداری کند.
• استرس و اضطراب خود را کاهش دهد.
• موقع بلند از روی زمین نباید عجله داشته‌ باشید و سعی کنید که آرام بلند شوید.
• از رانندگی کردن پرهیز نمایید.
• هنگام خواب سعی کنین که سر در حالت 45 درجه باشد. برای این کار سعی نمایید که زیر سر خود را با بالشت بلند نمایید. همچنین به صورت طاق‌باز بخوایید و سر خود را تکان ندهید.

در صورتیکه سرگیجه وضعیتی رو به بهبود نباشد، می‌بایست به پزشک گوش و حلق و بینی مراجعه نمایید. پزشک به صورت معمول شما را به ادیولوژیست ارجاع می‌دهد. ادیولوژیست و یا شنوایی‌شناس با انجام تست‌های تشخیصی شنوایی و تعادل سعی در تشخیص نوع و محل مشکل شما می‌نماید.

درمان دارویی تکان خوردن مایع گوش

اگر بعد از انجام تست‌های تشخیصی علت سرگیجه شما تکان خوردن مایع گوش تشخیص داده شود، پزشک دارو درمانی را برای شما شروع می‌کند. داروهای تجویزی سبب افزایش جریان خون در سیستم تعادلی گوش و همچنین کاهش حساسیت سیستم تعادلی گوش می‌شوند. داروهای تجویزی

تا زمانی که کریستال‌های گوش به جای خود برگردند، ادامه می‌یابند.

در صورتیکه بیمار با درمان دارویی بهبود نیابد، درمان توانبخشی توسط شنوایی‌شناس آغاز می‌شود.

توانبخشی سرگیجه وضعیتی خوش‌خیم

توانبخشی سرگیجه وضعیتی خوش‌خیم یا همان تکان خوردن مایع گوش شامل حرکات و ورزش‌های تخصصی می‌باشد که توسط ادیولوژیست یا شنوایی‌شناس انجام می‌گیرد.

همان‌طور که قبلا نیز توضیح داده‌شد دلیل تکان خوردن مایع گوش جابجا شدن کریستال‌های اتریکول و ساکول به داخل مجاری نیم‌دایره‌ای گوش داخلی می‌باشد.

مجاری نیم‌دایره‌ای سه مجرای عمود بر هم هستند. مجرای افقی، مجرای فوقانی و خلفی

ادیولوژیست ابتدا با استفاده از مانورها و تست‌های تشخیصی مجرای درگیر مشکل تعادلی را تشخیص می‌دهد، سپس با استفاده از حرکات اصلاحی و مانور‌های مخصوص به مجرای درگیر سعی می‌نماید که کریستال‌ها را به جای خود برگرداند.

مانور‌های سرگیجه وضعیتی خوش‌خیم

در این قسمت سعی می‌نماییم که مانورهای سرگیجه وضعیتی خوش‌ را به زبان ساده برای شما توضیح دهیم. شایان ذکر است که این مانور‌ها تخصصی بوده و می‌بایست که از انجام آن‌ها بدون مشورت ادیولوژیست خودداری نمایید. زیرا در صورتیکه مانور اشتباهی را انجام دهید سبب می‌شود که سرگیجه شما بدتر شود.

• مانور EPLEY
• مانور SEMONT
• مانور HEAD HANGING
• مانور Barbecue

با استفاده از این مانورها احتمال بهبودی سرگیجه شما بسیار بالا می‌باشد. در مرحله آخر و در صورتیکه درمان دارویی و توانبخشی سبب بهبود سرگیجه نشود. پزشک اقدام به جراحی بیمار می‌کند. در این جراحی با استفاده از تکنیک مسدود سازی بخشی از سیستم تعادلی گوش، سعی می‌شود که این قسمت از گوش ارسال اطلاعات تعادلی به مغز را انجام ندهد. میزان موفقیت این روش بالای 92% می‌باشد.

سوالات مرتبط با تکان‌خوردن مایع گوش

طول درمان سرگیجه گوش‌میانی چقدر است؟

طول درمان سرگیجه گوش‌میانی بستگی به میزان و شدت جابجایی کریستال‌های اتریکول و ساکول دارد. طول درمان در هر شخص متفاوت است و می‌تواند از چند روز تا چندین ماه طول بکشد. به صورت معمول درمان سرگیجه گوش‌میانی کمتر از 2 هفته است.

قرص درمان جابجایی مایع گوش میانی

برای درمان جابجایی مایع گوش‌میانی از دارو‌های تقویتی همچون ویتامین D و داروهایی که باعث افزایش گردش خون در سیستم تعادلی می‌شوند‏، استفاده می‌شود. معمولا داروهای سرکوب‌کننده سیستم تعادلی گوش نیز برای بیمار تجویز می‌گردد.

• بتاسرک

• بتاهیستین

• سیناریزین

• دیمن‌هیدرینات

• ویتامین‌D

باید توجه داشت که داروهای فوق می‌بایست توسط پزشک و پس از معاینه شما تجویز شوند و هیچگاه نباید به صورت خودسر مصرف شوند. زیرا هر دارو عوارض جانبی خاص خود را دارد و ممکن است سبب بروز مشکلات دیگری در شما شود.

درمان تکان خوردن مایع گوش میانی در طب سنتی

درمان‌‌های زیادی در طب سنتی برای تکان‌خوردن مایع گوش‌میانی توصیه شده‌است ولی تاکنون هیچ داروی موثری برای سرگیجه‌‌های مزمن در طب سنتی به اثبات نرسیده‌است.

تنها به این دلیل که در بیشتر موارد تکان‌خوردن مایع‌ گوش‌میانی خودبه‌خود بهبود می‌یابد و نیاز به داروی خاصی ندارد بیمار تصور می‌کند که با داروی تجویزی طب سنتی بهبود پیدا کرده‌است. تاکنون طب سنتی هیچ دارویی را که موثر بر سرگیجه‌های مزمن و طولانی باشد، ارائه نکرده‌است و داروهای سنتی تجویزی تاثیری بر بهبود سرگیجه نداشته‌اند.
برای آشنایی با درمان‌های سرگیجه می‌توانید مقاله بالا را مطالعه نمایید.

جا انداختن مایع گوش میانی

تکان خوردن مایع گوش‌میانی از جابجایی کریستال‌های کلسیم‌کربنات از اتریکول و ساکول به داخل مجاری نیم‌دایره‌ای بوجود می‌آید. برای بهبود سرگیجه باید این کریستال‌ها به جای قبلی خود برگردند. در اکثر موارد این مشکل به صورت خودبه‌خودی بهبود می‌یابد.

در مواردی که با مصرف دارو و طی زمان یک ماه سرگیجه بهبود پیدا نکند، از حرکات اصلاحی و مانور‌های ورزشی برای جا انداختن مایع گوش‌میانی استفاده می‌شود. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد مانور‌های اصلاحی می‌توانید به مقاله بالا مراجعه نمایید.

درمان خانگی تکان خوردن مایع گوش میانی

درمان خانگی تکان خوردن مایع گوش‌میانی شامل یک سری دستور‌العمل می‌باشد که بیمار با رعایت آنها روند بهبودی سرگیجه را تسریع می‌نماید.

• پرهیز از مصرف نمک و فلفل و مصرف ادویه‌های دیگر کاهش یابد.
• بیمار باید به حالت طاق‌باز بخوابد و زیر سر بیمار زاویه 45 درجه داشته باشد.
• از رانندگی خودداری نماید.
• حرکات ناگهانی سر نداشته باشد.
• استراحت مطلق 3 روزه توصیه می شود.
• از مصرف الکل پرهیز نماید.
• به آرامی از روی زمین بلند یا تختخواب شود.
• سعی کنید استرس و اضطراب خود را به حداقل برسانید.

سریع‌ترین راه درمان سرگیجه

سریع‌ترین راه برای درمان سرگیجه بسته به بیمار متفاوت است. در حال حاضر سریعترین راه درمان سرگیجه استفاده از مانور‌های اصلاحی است که توسط ادیولوژیست یا شنوایی‌شناس انجام می‌گیرد. استفاده از دارو می‌تواند علایم سرگیجه را مخفی نماید. همچنین دستورالعمل‌های خانگی نیز سبب تسریع در روند بهبودی سرگیجه وضعیتی خوش‌خیم می‌شوند.